Blogs
& video

Rubicon 25 jaar technologie

Dit jaar vieren we onze 25e Rubicon verjaardag. Hoewel ik persoonlijk niet heel veel heb met jubilea is het natuurlijk wel een goede aanleiding om eens de balans op te maken van wat er in die 25 jaar is gebeurd op het gebied van informatietechnologie.

In dit blog doe ik daartoe een dappere poging, waarbij ik me ten volle besef dat ik slechts een fractie van de technologie kan behandelen die in deze periode de revue is gepasseerd. Daarom probeer ik het te beperken tot die dingen die voor Rubicon de meeste impact hebben gehad.

Internet: the seed of change
 

In retrospectief kan de impact die het Internet op onze maatschappij, en op ons vakgebied, heeft gehad nauwelijks worden overschat. In het geboortejaar van Rubicon, 1998, vierde het Internet zijn 29e verjaardag. Niet echt nieuw en innovatief zou je dus kunnen zeggen. Nieuw was het Internet als computernetwerk in 1998 zeker niet meer, maar het had wel in de jaren daarvoor één van de meest spannende innovaties ooit mogelijk gemaakt: HTML.

Als student aan de Rijksuniversiteit Utrecht had ik in de jaren 1980 al wel kennisgemaakt met Internet omdat het wereldwijd de meeste universiteiten en onderzoeksinstituten met elkaar verbond en je zo bijvoorbeeld via e-mail en telnet kennis met elkaar kon uitwisselen. Heel praktisch, maar ook best wel saai want: alleen maar tekst georiënteerd.

Midden jaren 1990 kwamen echter een aantal ontwikkelingen bij elkaar die er voor zorgden dat het gebruik van Internet in een stroomversnelling kwam. Ik heb het dan over de opkomst van de PC met grafische weergavemogelijkheden, de uitvinding van HTML en de Mosaic browser waarmee je tekstdocumenten die in Mosaic werden bekeken kon voorzien van grafische opmaak en multimedia, en natuurlijk de opkomst van de internetproviders waardoor ook burgers en bedrijven toegang konden krijgen tot het Internet.

Deze ‘perfect storm’ zorgde voor een explosie van innovatieve ideeën om die nieuwe technologie toe te passen in het maatschappelijk verkeer, en dat was weer de directe aanleiding om Rubicon op te richten. In mijn werk voor het project ‘Digitale Belastingdienst’ had ik al kennisgemaakt met de mogelijkheden voor business innovatie met behulp van ICT en de verwachting was dat we nog maar aan het begin van die ontwikkeling stonden. Een aantal van mijn collega’s hadden dezelfde overtuiging, en toen we daarvoor geen ruimte kregen bij onze toenmalige werkgever hebben we de stoute schoenen aangetrokken en hadden spreekwoordelijk de Rubicon (rivier) overgestoken.
 

Rubicon the early years: e-Commerce en e-Service
 

In de eerste jaren van Rubicon was alles wat met Internet te maken had ‘very hot’ en de verwachtingen waren hooggespannen. Iedereen wilde er vroeg bij zijn om zo er zeker van te zijn dat er een graantje van het toekomstig succes kon worden meegepikt. Het was de tijd waarin het succes van Internet startups werd afgemeten aan hun ‘burn rate’ (hoeveel geld er per kwartaal werd uitgegeven) en niet aan hun omzet of winst. Omdat we bij Rubicon de ambitie hadden om met ICT de primaire processen van organisaties te innoveren en te verbeteren kwamen wij min of meer automatisch in het domein van e-Commerce en e-Service terecht. Bijna alle bedrijven en overheidsorganisaties in Nederland hadden plannen voor, of waren al bezig om te investeren in, het verkopen van producten of het leveren van hun diensten via hun website.

In deze tijd werkten we niet alleen met open source web technologie zoals HTML, Linux, MySQL, PHP en Javascript, maar gingen we ook op zoek naar standaard softwarepakketten waarmee we echte e-Commerce en e-Service oplossingen voor onze klanten konden realiseren. Daarvoor gingen we onder andere kijken op de Comdex (Computer Dealers Exhibition) die jaarlijks werd gehouden in Las Vegas. Zo kwamen we op het spoor van pakketten als Blue Martini (webwinkels), Kana (e-mail en chat management), en Talisma (omnichannel CRM). Met uitzondering van Talisma zijn al deze bedrijven inmiddels weer ter ziele gegaan omdat veel van de features die destijds uniek waren in deze pakketten tegenwoordig gewoon standaard onderdeel zijn van mainstream oplossingen zoals SalesForce of Dynamics 365 CE. Het werken met deze pakketten heeft Rubicon destijds wél geholpen om een footprint te krijgen bij mooie nieuwe klanten.

Rubicon the golden years: Microsoft en Cloud
 

Met het leeglopen van de Internet bubbel in 2001/2002 liepen ook de projecten die Rubicon op het gebied van e-Commerce en e-Service sterk terug. Uiteindelijk maakte dit voor Rubicon dan ook een heroverweging van de technologie-strategie noodzakelijk. Tegen de Oracle/Java mainstream in kozen we in 2005/2006 voor een opkomend enterprise software platform: Microsoft. Qua technologie was Microsoft op dat moment alleen dominant in het domein van kantoorautomatisering, met Windows en Office op de PC. Als applicatieplatform stond bij Microsoft alles nog aan het begin met de eerste ‘enterprise-ready’ versies van Windows Server (Windows server 2003 Datacenter editie) en SQL Server (SQL Server 2000 64-bit), en de eerste enterprise ready versie van .NET (Versie 1.1 die tegelijk met Windows server 2003 uitkwam).

Dat we toch voor Microsoft als platform hebben gekozen was omdat we echt geloof hadden in de kracht van Microsoft als leverancier om een entree in de grootzakelijke markt te krijgen en ook omdat we onderscheidend wilden zijn in de markt. Er waren in die tijd honderden Microsoft partners actief in het domein van de kantoorautomatisering, en slechts een handjevol partners richtten zich op het ontwikkelen van maatwerkapplicaties. In de eerste jaren was het voor Rubicon een zoektocht naar (nieuwe) medewerkers met voldoende Microsoft expertise en naar nieuwe klanten die de keuze durfden te maken om hun primaire applicaties op het Microsoft platform te realiseren. Maar gaandeweg, naarmate Microsoft een steeds grotere footprint begon te krijgen in het applicatiedomein van grote organisaties, werden wij daar steeds succesvoller in.

SharePoint

Een belangrijke aanjager hiervoor was ook SharePoint. Ooit begonnen als SharePoint portal server (2001) en later samengevoegd met Microsoft Content Management Server (een product van het in 2001 door Microsoft overgenomen NCompass Labs) was het in 2007 uitgegroeid tot een volwassen product voor enterprise content management. Omdat het ook goed geïntegreerd was met de Office producten was het voor veel grote organisaties een aantrekkelijk platform geworden om document management oplossingen of een interactief intranet te realiseren. Technisch gezien was SharePoint een razend complex platform, zowel wat betreft de onderliggende infrastructuur als de ontwikkeling van maatwerkoplossingen. Voor Rubicon daarmee een perfect fit en de basis voor mooie en uitdagende projecten.

Cloud Computing

Ondertussen was, als gevolg van de alsmaar toenemende betrouwbaarheid en sterk groeiende bandbreedte van het Internet, een nieuw leveringsmodel voor informatietechnologie mogelijk geworden: Cloud computing. Bij Rubicon zagen we daar al snel de waarde van omdat we tot dan toe altijd onze oplossingen moesten laten hosten in het datacenter van de klant, of met veel moeite zelf voor de hosting moesten zorgen. Zodra het kon zijn we daarom in de ‘cloud trein’ van Microsoft gestapt. Eerst met BPOS (de voorloper van Office 365) en al snel daarna met Azure.

Azure

In de begintijd was Azure een pure Platform as a Service dienst met een beperkt aantal services zoals SQL Azure en Azure Web Apps. Ondanks deze beperkingen waren we toen al in staat om behoorlijk complexe oplossingen op het platform te realiseren zoals Stagemarkt (www.stagemarkt.nl) voor SBB. Als architect was ik zeer gecharmeerd van de initiële opzet van Azure als een puur PaaS platform. Maar het was voor die tijd ook duidelijk nog te vooruitstrevend in een wereld waarin hosting in eigen datacenters en complexe client-server applicaties nog steeds de norm waren. Het was dus ook niet verwonderlijk dat Amazon met zijn Elastic Compute Cloud vanaf de start in 2006 vele malen succesvoller was dan Azure, puur omdat zij wel allerlei IaaS diensten leverden. Voor veel klanten was dat ‘dichter bij huis’ qua kennis en expertise. Bovendien maakte het gebruik van Amazon ECC niet meteen de modernisering of herbouw van applicaties noodzakelijk. Voor veel klanten was dat toen (en nu eigenlijk nog steeds) een behoorlijke drempel in de adoptie van PaaS.

Onder de druk van het succes van Amazon besloot Microsoft ook IaaS diensten toe te voegen aan Azure en dat zorgde er voor dat de acceptatie van het platform door klanten veel sneller ging. Inmiddels kan je echt stellen dat Azure een behoorlijke voorsprong heeft opgebouwd op concurrenten Amazon en Google. Die voorsprong zit enerzijds in de veelzijdigheid van het platform met inmiddels honderden verschillende services, en anderzijds in de vergaand in het platform geïntegreerde security en compliance features. Vooral voor overheid en organisaties die onder extern toezicht staan zoals banken en verzekeraars, zorgen de security en compliance van het platform ervoor dat Azure hun primaire keuze is. In het verlengde van die alsmaar toenemende adoptie van Microsoft cloud groeit Rubicon stabiel mee en zijn we inmiddels een van de toonaangevende Microsoft cloud partners in Nederland geworden.

Rubicon the future years: ChatGPT of toch liever ‘Ed’GPT?
 

Ik begon deze blog met het Internet als de belangrijkste aanjager van verandering en innovatie, en ik eindig daar ook mee omdat we zonder het Internet nu niet de eerste stappen in de toekomst van Artificiële Intelligentie hadden kunnen zetten.

Toen ik in de jaren 1980 studeerde in Utrecht zat de faculteit Psychologie in hetzelfde gebouw als de vakgroep Geschiedenis van de faculteit Letteren waar ik studeerde. Een van de vakgroepen bij Psychologie was Kunstmatige intelligentie, en ik zat regelmatig in de kantine te lunchen met een groepje studenten die bezig waren met het ontwikkelen van een neuraal netwerk. Dat ging eigenlijk best goed, zelfs met de beperkte computerkracht die ze op dat moment tot hun beschikking hadden. Het bleek mogelijk om software te schrijven die zich inderdaad eigenschappen vertoonde van de werking van het menselijk brein. Er was echter één probleem wat op dat moment nog opgelost moest worden, en dat was het verzamelen van datasets die voldoende groot waren om het neurale netwerk te trainen.

Inmiddels is dat probleem dankzij het Internet opgelost. Hoewel het niet bekend is gemaakt waarop GPT-4, de nieuwste versie van het OpenAI model, is getraind, het is wel bekend dat deze meer dan een biljoen parameters heeft. Daarmee is GPT-4 het meest krachtige OpenAI model tot nu toe. Iets wat niet mogelijk zou zijn zonder de enorme hoeveelheid data die inmiddels op het Internet beschikbaar is om de datasets te maken waarmee deze modellen worden getraind.

Dat kunstmatige intelligentie een ontzettende aantrekkingskracht op mensen heeft en enorm tot de verbeelding spreekt blijkt wel uit de impact die de brede uitrol van ChatGTP heeft gehad op het publieke debat. Met ChatGTP kwam het gebruik van zeer krachtige AI beschikbaar voor iedereen met een computer of mobiele telefoon en een internetverbinding, en was de AI geest definitief uit de fles.

Het is vanzelfsprekend dat AI ook heeft op de strategie en dienstverlening van Rubicon. Onze technologiepartner Microsoft is de afgelopen jaren druk bezig geweest om te investeren in AI. Microsoft heeft natuurlijk zelf geïnvesteerd in de ontwikkeling van eigen technologie (o.a. Azure ML, Azure Cognitive services), maar ook in een strategische samenwerking met OpenAI, het bedrijf achter ChatGPT. Gevolg van deze investeringen is dat alle producten en diensten van Microsoft worden voorzien van ingebouwde AI capaciteiten. De afgelopen jaren hebben we daar al voorbeelden van gezien met producten als Viva Insights (productiviteitsverbetering in Office 365) of Sentinel dat AI gebruikt om in real time security incidenten te detecteren en te verhelpen.

Inmiddels zet Microsoft vol in op deze strategie van het met AI ‘slimmer’ maken van haar producten en diensten. Microsoft doet dit door in steeds meer producten en diensten een ‘Copilot’ toe te voegen die gebruikers helpt met het sneller en beter uitvoeren van hun dagelijkse werkzaamheden. De meeste developers binnen Rubicon hebben al kennis gemaakt met Copilot voor Github die suggesties voor programmacode geeft op basis van vragen (in AI taal: prompts) die in gewone spreektaal kunnen worden gesteld.

In maart 2023 kondigde Microsoft de introductie van Microsoft 365 Copilot groots aan. In Microsoft 365 Copilot werken de Office apps, Microsoft Graph en het OpenAI Large Language Model (LLM) samen. Daarmee wordt de kracht van ChatGPT LLM verrijkt met de data van je eigen organisatie en komt deze rechtstreeks tot je beschikking in Word, Excel, PowerPoint etc.
De belofte van Copilot: slimmer, productiever en creatiever werken.

Voor Rubicon wordt AI de ‘next step’. Daar waar we als een van de eerste Microsoft partners in Nederland al in 2010 de keuze voor een cloud first strategie maakten, zetten we vanaf 2024 in op ‘AI first’. Natuurlijk betekent dit allereerst dat we onze klanten gaan helpen met de adoptie van de AI die Microsoft in haar producten en diensten integreert. Maar daarnaast gaan we zeker ook kijken naar de mogelijkheden om met AI ook zelf slimmer en effectiever te worden.
Verlaten we daarmee onze focus op Cloud adoptie en Digitale transformatie? Nee zeker niet. Cloud adoptie en migratie is nog altijd een absolute voorwaarde om überhaupt met AI te kunnen werken. En het gebruik van AI is geen alternatief voor Digitale transformatie, maar juist een manier om deze te versnellen en te verbeteren.

Het is moeilijk om te bepalen wat de impact van AI op langere termijn gaat zijn. Net zoals met de industriële revolutie (uitvinding van de stoommachine) en de informatierevolutie (uitvinding van de computer) beoordelen tijdgenoten ook de AI revolutie op verschillende manieren. Enerzijds zullen mensen deze ontwikkeling als bedreigend zien omdat het potentieel ten koste gaat van werkgelegenheid of omdat het inbreuk maakt op intellectueel eigendom. Anderzijds zullen mensen het potentieel van deze nieuwe technologie zien en daardoor op nieuwe ideeën voor producten en diensten komen. Ikzelf behoor tot die laatste categorie en ik ben er van overtuigd dat we aan de vooravond staan van weer een nieuwe economische revolutie. Maar dat neemt niet weg dat ik ook blijf geloven in de menselijke creativiteit en innovatiekracht. Dus ik gok op de gouden combinatie van ‘Ed’GPT en ChatGTP.